Ngôn ngữ lập trình là gì? Các ngôn ngữ lập trình phổ biến

Ngôn ngữ lập trình là gì?

Ngôn ngữ lập trình là một hệ thống ngôn ngữ dùng để viết các chương trình máy tính, các tập lệnh hoặc bộ hướng dẫn để máy tính thực thi. Các lập trình viên sử dụng ngôn ngữ lập trình để giao tiếp với máy tính và hướng dẫn nó thực hiện các nhiệm vụ cụ thể.

Mặc dù nhiều ngôn ngữ lập trình có những điểm tương đồng, mỗi ngôn ngữ đều có cú pháp và quy tắc riêng. Sau khi nắm vững các quy tắc, cú pháp và cấu trúc của một ngôn ngữ lập trình, lập trình viên sẽ viết mã nguồn trong trình soạn thảo văn bản hoặc môi trường phát triển tích hợp (IDE). Mã nguồn sau đó thường được biên dịch thành ngôn ngữ máy, ngôn ngữ mà máy tính có thể hiểu và thực thi. 

Tuy nhiên, không phải tất cả các ngôn ngữ lập trình đều yêu cầu quá trình biên dịch. Các ngôn ngữ kịch bản, chẳng hạn như Python và JavaScript, sử dụng trình thông dịch để thực thi mã nguồn trực tiếp mà không cần qua bước biên dịch. Trình thông dịch sẽ đọc và thực thi mã từng dòng một, cho phép lập trình viên kiểm tra và sửa lỗi nhanh chóng. Ngôn ngữ lập trình đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển phần mềm, ứng dụng và hệ thống máy tính, giúp biến ý tưởng thành hiện thực thông qua các dòng mã lệnh cụ thể.

Các ngôn ngữ lập trình phổ biến

1. JavaScript

Theo nghiên cứu của Statista, JavaScript là ngôn ngữ lập trình phổ biến nhất hiện nay. JavaScript (JS) là một ngôn ngữ lập trình được sử dụng rộng rãi để làm cho các trang web và ứng dụng di động trở nên tương tác hơn. Ngoài ra, JS còn thường được sử dụng trong phát triển trò chơi. JavaScript nổi bật với khả năng làm cho các trang web trở nên sống động bằng cách thêm các yếu tố như hình động, menu thả xuống, và các nút thay đổi màu sắc.

Nếu bạn đang cân nhắc liệu JavaScript có phù hợp với mình hay không, hãy xem xét các tính năng của nó. Nhìn chung, JavaScript là một ngôn ngữ lập trình tuyệt vời để các frontend developer học hỏi. Theo báo cáo của W3Techs, JavaScript được sử dụng làm ngôn ngữ lập trình giao diện người dùng cho gần 98% tất cả các trang web. Nhiều trang web và ứng dụng di động phổ biến như Google, Facebook, YouTube và Twitter được phát triển bằng JavaScript. Dưới đây là một số lý do khiến bạn nên cân nhắc việc học ngôn ngữ lập trình này:

• Tốc độ cao: JavaScript chạy ngay lập tức trong trình duyệt web, giúp giảm thời gian tải trang.
• Dễ học: JavaScript không chỉ là một ngôn ngữ tương đối dễ học đối với các lập trình viên, mà còn nhờ vào mức độ phổ biến cao, bạn dễ dàng tìm kiếm và tiếp cận các tài liệu học tập.
• Tính tương tác cao: JavaScript thêm các yếu tố đáng chú ý và phản hồi vào trang web như khả năng thu phóng và menu thả xuống, nâng cao trải nghiệm người dùng.
• Tính tương thích: JavaScript hòa hợp tốt với các ngôn ngữ lập trình khác như CSS và HTML, các ngôn ngữ cốt lõi khác được sử dụng để xây dựng trang web. Ngoài ra, JS có nhiều khung và thư viện hỗ trợ, giúp các lập trình viên nâng cao chuyên môn.

Với những ưu điểm trên, JavaScript là một lựa chọn lý tưởng cho những ai muốn theo đuổi sự nghiệp trong lĩnh vực phát triển web.

2. HTML/CSS

Theo khảo sát của Statista, 55% nhà phát triển phần mềm cho biết họ sử dụng HTML và CSS. Giống như JavaScript, HTML và CSS là nền tảng của frontend development. HTML, viết tắt của HyperText Markup Language, là ngôn ngữ đánh dấu tiêu chuẩn dùng để tạo cấu trúc cho các tài liệu hiển thị trên trình duyệt web. CSS, hay Cascading Style Sheets, là một ngôn ngữ dựa trên quy tắc, xác định cách các phần tử trong tài liệu HTML được hiển thị.

Nếu bạn là web developer đầy tham vọng hoặc đang muốn chuyển sang lĩnh vực phát triển web, việc học HTML và CSS sẽ mang lại nhiều lợi ích. Đây là hai công nghệ cốt lõi trong phát triển web. Hãy xem xét các tính năng dưới đây để xác định liệu HTML và CSS có phù hợp với bạn hay không. Các tính năng chính của HTML và CSS bao gồm:

• Cấu trúc và trình bày: HTML cung cấp cấu trúc của trang web, trong khi CSS quy định bố cục và phong cách trực quan. Sự kết hợp này tạo nên nền tảng cho việc phát triển web.
• Dễ học và sử dụng: HTML và CSS rất thân thiện với người dùng, làm cho chúng trở thành lựa chọn tuyệt vời cho những người mới bắt đầu trong lĩnh vực phát triển phần mềm.
• Tính tương thích cao: HTML hoạt động độc lập với nền tảng, nghĩa là bạn có thể sử dụng nó trên hầu hết mọi thiết bị và hệ điều hành. Điều này mang lại sự linh hoạt khi phát triển web.
• Phổ biến và được hỗ trợ: Với sự phổ biến rộng rãi, HTML và CSS có một cộng đồng lớn và nhiều tài nguyên học tập, giúp bạn dễ dàng tìm kiếm hỗ trợ và phát triển kỹ năng.

HTML và CSS là những ngôn ngữ thiết yếu để xây dựng và thiết kế các trang web hiện đại. Với khả năng truy cập dễ dàng và tính ứng dụng cao, chúng là những công cụ không thể thiếu cho bất kỳ ai muốn trở thành web developer chuyên nghiệp.

3. Python

Python là một ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng, kết hợp với các cấu trúc dữ liệu mạnh mẽ và cú pháp dễ học. Ứng dụng của Python rất đa dạng, từ các tác vụ đơn giản như quản lý bot trên Reddit đến các chức năng phức tạp như phân tích dữ liệu tài chính và học máy. Lập trình hướng đối tượng (OOP) là một mô hình mã hóa tổ chức dữ liệu và hàm thành các đoạn mã có thể tái sử dụng dưới dạng lớp, đối tượng, phương thức và thuộc tính. Phương pháp này đặc biệt hữu ích cho các chương trình lớn và phức tạp, chẳng hạn như ứng dụng di động.

Với Python, bạn có thể thực hiện mọi thứ từ phát triển trò chơi đến phân tích thống kê. Nếu bạn muốn tham gia vào phát triển phần mềm hoặc ứng dụng nhưng vẫn đang phân vân về chuyên ngành nào, hãy cân nhắc học Python. Dưới đây là các tính năng chính của Python giúp bạn đưa ra quyết định. Python đã xuất hiện từ năm 1991 và đã có thời gian để phát triển và trở nên phổ biến. Dưới đây là hai lý do chính khiến Python trở thành lựa chọn tuyệt vời cho các developer:

• Tính linh hoạt: Python là một ngôn ngữ rất linh hoạt và có tính ứng dụng cao. Nó được sử dụng trong mọi lĩnh vực, từ phát triển web cơ bản đến các hệ thống trí tuệ nhân tạo (AI) phức tạp và các dự án nhúng. Python cũng có khả năng đóng vai trò như một "ngôn ngữ keo" kết nối các thành phần lập trình khác nhau để chúng có thể tương tác và chạy trên mọi hệ điều hành.
• Sự đơn giản: Cú pháp của Python dựa trên cấu trúc ngữ pháp tiếng Anh, giúp các lập trình viên dễ đọc và hiểu hơn so với các ngôn ngữ lập trình khác. Python cũng là ngôn ngữ nguồn mở, nghĩa là bất kỳ ai cũng có thể tải xuống và sử dụng mã nguồn miễn phí.

Với những ưu điểm này, Python là một lựa chọn lý tưởng cho những ai muốn bắt đầu sự nghiệp trong lĩnh vực phát triển phần mềm hoặc ứng dụng.

4. C

C là một procedural programming language (ngôn ngữ lập trình thủ tục), hỗ trợ lập trình có cấu trúc. Là một ngôn ngữ cấp thấp, C không yêu cầu nhiều thời gian chạy, làm cho nó trở thành lựa chọn tuyệt vời cho việc phát triển hệ điều hành, trình điều khiển phần cứng và phần mềm cấp nhân. C có hai phần mở rộng quan trọng:

• C#: Là ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng cấp cao, C# biên dịch thành mã byte thay vì mã máy, thường được sử dụng trong phát triển ứng dụng trên nền tảng .NET.
• C++: Được tạo ra bởi Bjarne Stroustrup, C++ bổ sung các khả năng lập trình hướng đối tượng vào C mà không làm giảm tốc độ và tính dễ sử dụng của nó. C++ được coi là Ngôn ngữ lập trình mục đích chung (GPL).

Có nhiều lý do để học C, nhưng nổi bật nhất là khả năng giao tiếp hiệu quả mà nó mang lại cho các lập trình viên. Dưới đây là các lý do chính:

• Hợp tác dễ dàng: C được coi là ngôn ngữ chung của lập trình viên. Bằng cách học C, bạn có thể dễ dàng giao tiếp và tương tác với các nhà phát triển ở nhiều cấp độ và lĩnh vực khác nhau.
• Tính di động và hiệu quả: C cho phép các nhà phát triển giao tiếp với chương trình một cách dễ dàng và hiệu quả. Các hệ điều hành phổ biến như Windows, Linux và iOS đều sử dụng C. Ngoài ra, là một trong những ngôn ngữ lập trình lâu đời nhất, C đóng vai trò xương sống cho nhiều ứng dụng cũ và mới muốn tương tác với công nghệ truyền thống.

Với những ưu điểm trên, C là một ngôn ngữ lập trình mạnh mẽ và linh hoạt, lý tưởng cho những ai muốn hiểu rõ về cách hệ thống máy tính hoạt động ở cấp độ thấp nhất.

Nên học ngôn ngữ lập trình nào trước?

Nếu bạn đang tìm kiếm một ngôn ngữ lập trình dễ học và thú vị, Python luôn là lựa chọn được ưu tiên hàng đầu. Thay vì phải tuân theo các quy tắc cú pháp nghiêm ngặt, Python có cú pháp gần giống với tiếng Anh và rất dễ hiểu đối với người mới bắt đầu. Điều này cho phép bạn nắm vững kiến thức cơ bản về lập trình mà không phải lo lắng về các chi tiết nhỏ nhặt thường quan trọng trong các ngôn ngữ khác.

Python cũng lý tưởng cho việc phát triển web, giao diện người dùng đồ họa (GUI) và phát triển phần mềm. Thực tế, nhiều ứng dụng phổ biến như Instagram, YouTube và Spotify được xây dựng bằng Python, cho thấy sự phổ biến của nó trong ngành công nghiệp và nhu cầu tuyển dụng cao. Điều này giúp bạn dễ dàng tìm kiếm việc làm và nhanh chóng làm quen với môi trường làm việc thực tế.

Tuy nhiên, Python cũng có một số hạn chế. Nó thường được coi là ngôn ngữ chậm hơn và cần thử nghiệm nhiều hơn so với một số ngôn ngữ khác. Ngoài ra, Python không thực sự phù hợp cho phát triển ứng dụng di động như một số ngôn ngữ khác. Với những ưu điểm vượt trội và hạn chế nhất định, Python vẫn là ngôn ngữ lý tưởng cho người mới bắt đầu lập trình, giúp bạn dễ dàng bước vào thế giới lập trình và phát triển kỹ năng của mình.

Trang web học ngôn ngữ lập trình miễn phí

Ngoài W3Schools, Sau đây là các trang web học ngôn ngữ lập trình miễn phí mà TechWorks khuyến nghị:

1. BitDegree

BitDegree là một nền tảng học tập dựa trên blockchain, cung cấp nhiều khóa học miễn phí và trả phí về kỹ năng tiền điện tử và kỹ thuật số, bao gồm viết mã trực tuyến với các ngôn ngữ như HTML, CSS, JavaScript và PHP.

Nền tảng này nổi bật với hệ thống thưởng độc đáo: sinh viên hoàn thành một phiên học sẽ nhận được token, có thể dùng để tài trợ cho các khóa học tiếp theo hoặc giảm giá cho các lớp cao cấp. Điều này khuyến khích sự tham gia và duy trì học tập liên tục, đồng thời tạo ra một hệ sinh thái học tập bền vững, nơi học viên liên tục phát triển và mở rộng kỹ năng.

2. Udemy

Udemy là một trong những trang web giáo dục trực tuyến hàng đầu, cung cấp hơn 170.000 khóa học miễn phí và trả phí. Nền tảng này cho phép mọi người học nhiều kỹ năng khác nhau, từ âm nhạc đến công nghệ thông tin (CNTT) và phần mềm.

Đặc biệt, danh mục phát triển của Udemy có hàng nghìn khóa học trực tuyến về phát triển web, khoa học dữ liệu và học máy. Với sự đa dạng và phong phú của các khóa học, Udemy mang lại cơ hội học tập suốt đời cho mọi đối tượng học viên, từ người mới bắt đầu đến những chuyên gia muốn nâng cao kỹ năng. Mỗi khóa học trên Udemy được tạo ra bởi các chuyên gia trong lĩnh vực tương ứng, đảm bảo chất lượng và tính thực tiễn cao.

3. Sololearn

Sololearn, với hơn 40 triệu người dùng, cung cấp hơn 20 khóa học viết mã trực tuyến về các chủ đề như Java, HTML, CSS và JavaScript. Người học có thể truy cập các khóa học này qua web hoặc ứng dụng di động, mang lại sự linh hoạt tối đa cho việc học tập. Sololearn sử dụng hệ thống học tập nhỏ gọn, mỗi phần tập trung vào một chủ đề cụ thể, giúp học viên dễ dàng tiếp thu và áp dụng kiến thức mới.

Phiên bản miễn phí của Sololearn cung cấp đầy đủ các tính năng cần thiết, nhưng phiên bản Pro mang lại trải nghiệm không có quảng cáo và các đặc quyền như thực hành không giới hạn, với giá 12,99 USD/tháng hoặc 5,83 USD/tháng khi thanh toán hàng năm.

4. Coursera

Coursera là một nền tảng học tập trực tuyến hàng đầu, cung cấp các khóa học và dự án hướng dẫn theo tiến độ riêng cũng như các khóa học theo yêu cầu về nhiều chủ đề khác nhau. Hợp tác với hơn 200 trường đại học và công ty hàng đầu như Amazon Web Services, Google và IBM, Coursera cung cấp một loạt các khóa học chất lượng cao. Người dùng có thể kiếm được chứng chỉ kỹ thuật số để bổ sung vào sơ yếu lý lịch hoặc chia sẻ trên LinkedIn, tăng cường cơ hội việc làm và phát triển sự nghiệp.

Một điểm mạnh của Coursera là khả năng tham gia các dự án hướng dẫn để có trải nghiệm thực tế trong các lĩnh vực như xây dựng ứng dụng web khoa học dữ liệu hay tạo hoạt ảnh JavaScript. Điều này giúp người học không chỉ nắm vững lý thuyết mà còn áp dụng được vào thực tế công việc. Ngoài ra, Coursera còn cung cấp các chuyên ngành, nơi người học hoàn thành một loạt các khóa học và dự án về một lĩnh vực cụ thể, chẳng hạn như quản lý chuỗi cung ứng hoặc tối ưu hóa công cụ tìm kiếm. Các chương trình chuyên ngành này cung cấp kiến thức chuyên sâu và kỹ năng thực hành cần thiết, giúp người học sẵn sàng cho các thách thức nghề nghiệp thực tế.

Coursera cũng có các lựa chọn học tập linh hoạt với các khóa học miễn phí và trả phí. Người học có thể thử nghiệm các khóa học trả phí với thời gian dùng thử miễn phí bảy ngày, trước khi quyết định đầu tư vào khóa học dài hạn. Các chương trình học tập cao cấp của Coursera phong phú về độ sâu và chi phí, từ các dự án hướng dẫn ngắn hạn với giá 9,99 đô la đến các chương trình cấp bằng đại học trực tuyến có thể lên đến hàng nghìn đô la.

5. Khan Academy

Khan Academy được thành lập với sứ mệnh mang lại nền giáo dục chất lượng cho mọi người trên toàn thế giới, cung cấp tài nguyên học tập trực tuyến miễn phí. Sáng lập bởi cựu nhà phân tích tài chính Sal Khan, Khan Academy cung cấp hơn 3.400 video hướng dẫn cùng với các câu đố và phần mềm tương tác, giúp học sinh từ tiểu học đến trung học học tập hiệu quả. Nền tảng này đặc biệt hữu ích trong việc giảng dạy các môn học cơ bản, từ toán học, khoa học, đến lịch sử và kinh tế học.

Khan Academy có thể được sử dụng cả trong và ngoài lớp học, vì nó miễn phí và dễ dàng truy cập từ hầu hết mọi thiết bị có trình duyệt. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho việc học tập mọi lúc, mọi nơi. Ban đầu được tạo ra để mang lại kiến thức cho những người không có khả năng tiếp cận giáo dục, giờ đây, Khan Academy đã trở thành một nguồn tài nguyên mạnh mẽ, được nhiều trường học sử dụng như một công cụ hỗ trợ giảng dạy. Giáo viên có thể sử dụng Khan Academy để bổ sung vào chương trình giảng dạy, cung cấp thêm tài liệu và bài tập giúp học sinh hiểu bài tốt hơn.

Ngoài ra, Khan Academy còn có ứng dụng di động dành cho iOS và Android, hoàn toàn miễn phí và không yêu cầu đăng ký hay mua trong ứng dụng. Điều này giúp học sinh và phụ huynh dễ dàng tiếp cận và sử dụng nền tảng này một cách linh hoạt. Khan Academy không chỉ giúp học sinh cải thiện kết quả học tập mà còn khuyến khích việc học tập tự chủ, thúc đẩy sự phát triển cá nhân và nâng cao kỹ năng tư duy.

Với những tài nguyên phong phú và dễ tiếp cận, Khan Academy đóng vai trò quan trọng trong việc đưa giáo dục chất lượng đến với mọi người, bất kể hoàn cảnh kinh tế hay vị trí địa lý.

6. edX

edX là một nền tảng học tập trực tuyến hàng đầu khác, hợp tác với hơn 160 trường đại học để cung cấp hơn 3.000 khóa học chất lượng cao. Các khóa học trên edX bao gồm nhiều chủ đề, từ khoa học máy tính đến phân tích dữ liệu. Người dùng có thể truy cập miễn phí tất cả tài liệu khóa học trong thời gian kiểm tra miễn phí.

Tuy nhiên, để hoàn thành các bài tập đã chấm điểm và nhận chứng chỉ, người học cần nâng cấp lên tuyến đường đã được xác minh, với lệ phí từ 50 đến 300 đô la. Ngoài ra, edX còn cung cấp các chương trình cao cấp như Chứng chỉ Chuyên nghiệp, khởi điểm từ 299 USD, và Bằng Thạc sĩ, khởi điểm từ 10.000 USD. Điều này tạo cơ hội cho người học tiếp cận các chứng chỉ uy tín và nâng cao trình độ học vấn của mình.

7. GeekforGeeks

GeeksforGeeks là một nền tảng eLearning tập trung vào lập trình và khoa học máy tính, cung cấp tài liệu học tập đa dạng như bài viết, câu đố, hướng dẫn, khóa học, cuộc thi, và thậm chí cả danh sách công việc cho lập trình viên. Các khóa học của GeeksforGeeks được chia thành ba loại chính: học trực tiếp, tự học và học tại trường. Người học có thể chọn tham gia các buổi học trực tiếp với chuyên gia, học qua video ghi sẵn hoặc kết hợp cả hai phương thức để tối ưu hóa việc học tập.

8. MIT OpenCourseWare

MIT OpenCourseWare là một ấn phẩm trực tuyến miễn phí và công khai về nội dung khóa học của Viện Công nghệ Massachusetts (MIT). Với tài liệu từ hơn 2500 khóa học, bao gồm cả chương trình khoa học máy tính, MIT OpenCourseWare cung cấp các bài giảng video, bài tập, ghi chú bài giảng và sách giáo khoa trực tuyến. Tuy nhiên, chương trình này không cấp bằng hoặc chứng chỉ, nhưng vẫn là một nguồn tài nguyên vô giá cho những ai muốn học hỏi từ một trong những trường đại học hàng đầu thế giới.

9. Codecademy

Codecademy là một nền tảng học tập tương tác nổi tiếng, cung cấp các khóa học viết mã chất lượng cao về nhiều ngôn ngữ lập trình và chủ đề công nghệ như phát triển web và khoa học máy tính. Bên cạnh các khóa học, Codecademy còn cung cấp tài nguyên học tập khác như tài liệu mã, bảng ghi chú, bài viết, thử thách và dự án.

Codecademy cung cấp nhiều khóa học miễn phí, và người dùng chuyên nghiệp có thể truy cập vào các chứng chỉ, khóa học cao cấp và Trung tâm nghề nghiệp của Codecademy. Có hai gói chuyên nghiệp chính: Codecademy Pro với giá 19,99 USD/tháng khi thanh toán hàng năm và Codecademy Pro dành cho sinh viên với giá 149,99 USD/năm.

10. FutureLearn

Giống như các nền tảng học tập trực tuyến phổ biến edX và Coursera, FutureLearn cung cấp khả năng truy cập ảo, linh hoạt và giá cả phải chăng hơn vào các trường đại học hàng đầu như Johns Hopkins và Đại học Michigan. Và, giống như edX và Coursera, FutureLearn cung cấp nhiều khóa học miễn phí, chương trình chứng chỉ và thậm chí cả bằng cấp, mang lại cho sinh viên khả năng đạt được chứng chỉ khóa học ngắn hạn hoặc hướng tới một tấm bằng thạc sĩ rẻ hơn. Các khóa học trên FutureLearn đa dạng về nội dung và hình thức, từ các bài học ngắn hạn đến các chương trình chuyên sâu, giúp sinh viên đạt được chứng chỉ chuyên môn hoặc học thuật. Nền tảng này bao gồm nhiều môn học khác nhau, bao gồm cả CNTT và khoa học máy tính.

FutureLearn cung cấp ba cấp độ học tập: miễn phí, nâng cấp và không giới hạn. Cấp độ miễn phí cho phép truy cập vào khóa học trong một khoảng thời gian giới hạn. Cấp độ nâng cấp, có chi phí thay đổi tùy theo khóa học, cho phép truy cập không giới hạn vào nội dung khóa học và cấp chứng chỉ hoàn thành. Gói Không giới hạn, có giá 15,83 USD/tháng khi thanh toán hàng năm, cho phép truy cập vào tất cả các khóa học và chương trình trên nền tảng, mang lại sự linh hoạt tối đa cho người học.

Lời kết

Ngôn ngữ lập trình đóng vai trò cốt lõi trong việc xây dựng và phát triển các hệ thống công nghệ thông tin. Mỗi ngôn ngữ lập trình mang trong mình những đặc điểm và ưu điểm riêng, phù hợp với những mục đích và nhu cầu khác nhau của lập trình viên và các dự án. Việc hiểu rõ về các ngôn ngữ lập trình phổ biến không chỉ giúp bạn dễ dàng lựa chọn công cụ phù hợp mà còn mở ra nhiều cơ hội trong lĩnh vực công nghệ. Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những kiến thức cơ bản và hữu ích về ngôn ngữ lập trình và các ngôn ngữ phổ biến hiện nay.